Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Kapsamı Dışı Olduğu Haller
1. Giriş ve Yasal Dayanak
5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu'nun 13/1 maddesine göre; Bakanlar Kurulu, kamu yararı açısından gerekli gördüğü hallerde zorunlu sigortalar ihdas edebilir. Sigorta şirketleri, 20 nci maddenin ikinci fıkrasının (b) bendi ile üçüncü fıkrası hükümleri saklı kalmak kaydıyla faaliyet gösterdiği sigorta branşlarının kapsamında bulunan zorunlu sigortaları yapmaktan kaçınamaz.
2. Sigortanın İnhası ve Uygulama Esasları
Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası 25/02/2004 tarih, 25384 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2004/6789 nolu Bakanlar Kurulu Kararı ile ihdas edilmiş olup, 10/7/2003 tarihli ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu hükümleri çerçevesinde yolcu taşımacılığı yapan taşımacıların, yurtiçi ve uluslararası yolcu taşımalarında görevlendirecekleri sürücüler ile bunların yardımcıları ve taşıyacakları yolcular için "Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası" yaptırmak zorunda oldukları belirtilmiş, Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası yaptırma mecburiyeti ile ilgili muafiyet ve istisnaların ise Ulaştırma Bakanlığı'nca belirleneceği açıklanmıştır.
3. Kapsam, Muafiyet ve İstisnalar
13/11/2009 tarih, 27405 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2009/15545 nolu Bakanlar Kurulu kararı ile 2004/6789 sayılı kararda değişiklik yapılmış ve Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası yaptırma mecburiyeti ile ilgili muafiyet ve istisnaları belirleme yetkisi Ulaştırma Bakanlığı'nın görüşü alınmak suretiyle Hazine Müsteşarlığı'na verilmiştir. Karayolu yolcu taşımacılığı zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası yaptırma mecburiyeti ile ilgili muafiyet ve istisnalara ilişkin Hazine Müsteşarlığı'nın çıkardığı 28.06.2010 tarihli genelgede ise "01.07.2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, ticari amaçla yapılmayan taşımaların 4925 Sayılı Kanunun 2.maddesinin 2.fıkrası ile kanun kapsamı dışında bırakılan taşımalar ile yine aynı kanunun 2.maddesinin 3.fıkrasıyla düzenlenmesi ilgili mahalli idarelere bırakılan il sınırları içerisindeki taşımalar ile 100 km'ye kadar olan şehirlerarası taşımaların karayolu yolcu taşımacılığı zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası kapsamı dışında olduğu kararlaştırılmıştır" ifadesine yer verilmiştir. Görüldüğü üzere il sınırları içerisindeki taşımalar için zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası yaptırma zorunluluğu bulunmamaktadır (Yargıtay 17.HD 2019/1383 E, 2020/6032 K; Yargıtay 17.HD 2018/256 E, 2019/11546 K; Yargıtay 17.HD 2016/12890 E, 2019/5573 K; Anayasa Mahkemesi'nin 2017/20364 BN, 11/03/2020 tarihli kararı).
Hazine Müsteşarlığı 2009/15545 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden 28.06.2010 tarihinde çıkarmış olduğu 2010/8 sayılı genelge ile zorunlu koltuk ferdi kaza sigortasının kapsam, muafiyet ve istisnalarını yeniden belirlemiştir. Anılan genelge'nin yürürlük tarihi 01.07.2010'dur. Genelgede, Karayolları olarak tanımlanan ve şehirlerarası veya uluslararası ticari olarak yapılan yolcu taşımaları için verilen A1, A2, B1, B2, D1 ve D2 yetki belgeleri kapsamında yapılan yolcu taşımaları için zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası yaptırılması zorunlu hale getirilmiştir.
Kural olarak 01.07.2010 tarihinden sonra yapılan yolcu taşımalarında, taşımacıların zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası yaptırma mecburiyeti bulunabilmesi için, taşımanın il sınırları içinde yapılmaması, 100 km'nin üzerinde şehirlerarası veya uluslararası taşıma olması ve 2010/8 no'lu genelgede açıklanan yetki belgelerinden herhangi birine haiz bulunması şarttır. Aksi halde zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası yaptırma mecburiyeti bulunmamaktadır.
Diğer taraftan il sınırları içerisinde yapılan yolcu taşımacılığı ile 100 kilometreye kadar olan şehirlerarası yolcu taşımacılığı için verilen (Y) türü yetki belgesi ve bu belgenin yerine geçecek olan ve 11.06.2009 tarihli Karayolu Taşıma Yönetmeliğinin geçici 7.maddesi ile uygulamaya giren, (D4) türü yetki belgeleri genelge kapsamı dışında bırakılmıştır.
4. Sigorta Şartları ve Teminat
Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası, can sigortası türlerinden olup, bir meblağ sigortası olması itibariyle de, ölüm halinde limit kadar olmak üzere maktu sigorta bedelinin ödenmesi gerekeceğinden, bu yönlerin ispatlanması yeterli olup gerçek zararın hesaplatılmasına girişilmeksizin tespit edilecek bu miktarların aynen ödenmesi gerekmektedir.
Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Genel Şartları'nın A.1.maddesine göre, " Bu sigorta ile sigortacı yurtiçi ve uluslararası yolcu taşımacılığı kapsamında seyahat eden yolcuları, sürücüleri ve yardımcılarını, taşımacılık hizmetinin başlangıcından bitimine kadar geçen seyahat süresi içinde, duraklamalar da dahil olmak üzere, maruz kalacakları her türlü kazaların neticelerine karşı aşağıdaki şartlar çerçevesinde teminat altına alır. "
4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanununun 18. maddesi uyarınca taşımacılar, yolcuya gelebilecek bedeni zararlar için bu Kanunun 17. maddesinde düzenlenen sorumluluklarını sigorta ettirmek zorundadırlar.
5. Yargıtay İlamları
Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin 26.03.2024 tarihli ve 2023/10549E, 2024/3077K sayılı ilamında, “Dava konusu kaza 2009 yılında gerçekleşmiş olup desteğin de aralarında bulunduğu çilek toplamaya giden tarım işçilerinin taşındığı, dolayısıyla taşımanın ticari bir taşıma olduğu anlaşılmakla, zorunlu koltuk ferdi kaza sigorta poliçesi yaptırma zorunluluğu bulunduğu, Dairemizce yapılan geri çevirme sonucu kazaya karışan aracın zorunlu koltuk ferdi kaza sigorta poliçesi bulunmadığı belirlendiğinden davalı ... Hesabına karşı dava açılabileceği, zorunlu koltuk ferdi kaza sigortasının can sigorta türlerinden meblağ sigortası olduğu göz önüne alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekir.” Şeklindedir.
Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin 24.01.2024 tarihli ve 2021/27387 E, 2024/955 K sayılı “İl sınırları içindeki taşımacılık faaliyetlerinde zorunlu sigorta yaptırma zorunluluğunun olmadığına dair “ ilamında, “İl sınırları içerisindeki taşımalar için zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası yaptırma zorunluluğu bulunmamaktadır Bu durumda somut olayda il sınırları içerisinde (... - Vakfıkebir arası) taşımacılık faaliyeti gösteren 61 S 3508 plakalı araç için zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası yaptırılması zorunlu değildir. Dosya kapsamında ve mahkeme gerekçesinde ... Büyükşehir Belediyesi'nin 01/04/2020 tarihli yazısı ile belediyece çıkartılan yönetmeliğe göre servis araçları için düzenlenen izin belgesinin verilmesi için zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası şartının arandığı belirtilmiş ise de bu husus izin belgesinin verilme şartı olup, sigortayı zorunlu ... getiremez. Zira zorunlu sigortalar ancak kanunla veya 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu'nun 13/1 hükmü gereğince Cumhurbaşkanı tarafından ihdas edilebilir ve Sigortacılık Kanunu'nun 14. maddesi gereğince ancak bu sigortalar yönünden ...'na başvurulabilir. Başka bir ifadeyle belediye tarafından zorunlu sigorta ihdas edilmesi ve bunun ...'nın sorumluluk alanına dahil edilmesi mümkün değildir. Yapılan değerlendirmeler karşısında, davacılar murisinin yolcusu olduğu 61 S 3508 plakalı aracın il sınırları içerisinde taşımacılık faaliyeti yürüttüğü, zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası yapmaktan muaf olduğu, eldeki dosyada usulünce ihdas edilen ve ...'nın sorumluluğunu gerektiren bir zorunlu sigorta olmadığı, bu haliyle davalının sorumluluğuna gidilemeyeceği ve davanın reddine karar verilmesi gerekir”
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 11 Mart 2019 ve 29 Mayıs 2019 tarihli kararlarında, kaza tarihi ve taşımacılığın ticari nitelikte olup olmadığı gözetilerek sigorta yaptırma yükümlülüğü açıklığa kavuşturulmuştur.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin 11/03/2019 tarihli ve 2016/14851 E, 2019/2733 K sayılı ilamında, “Somut olayın incelenmesine göre, kazanın il içi taşıma esnasına meydana geldiği, davaya konu kaza, Hazine Müsteşarlığı'nın 01.07.2010 tarihinde yürürlüğe giren genelgesinden sonra, 01.04.2014 tarihinde gerçekleşmiş olup, bu tarihte il içi taşımalarda "Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası" yaptırma mecburiyetinin bulunmadığı, kaza tarihi itibariyle Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası yaptırma mecburiyeti bulunmayan araçtan dolayı davalının sorumluluğunun doğmayacağı” açıkça belirtilmiştir.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin 29.05.2019 tarihli ve 2016/15268 E, 2019/7031K sayılı ilamında, 31.01.2008 günü gerçekleşen kazada destekten yoksun kalma zararı nedeniyle desteğin yolcu olarak bulunduğu minibüsün zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası bulunmadığı için Güvence Hesabına karşı açılan maddi tazminat davasında, davacıların zorunlu koltuk ferdi kaza sigortasına başvurabilmesi için taşımanın ticari taşıma olması gerektiği, somut olayda ceza dosyasındaki beyanlardan, kaza yapan aracın sürücüsü dahil tüm yolcuların akraba olduğu, ücretli yolcu olmadıkları, bu durumda, davalı güvence hesabı yönünden davanın reddine karar verilmesi gerektiğinden bahisle kararı bozmuştur.
