Müdafii Kimdir? Ceza Hukukundaki Rolü ve Önemi
Ceza hukuku süreçlerinde sıkça duyduğumuz "müdafii" kavramı, sanığın savunmasını üstlenen ancak vekilden farklı bir statüye sahip olan hukuki bir figürdür. Peki müdafii tam olarak nedir, görevleri nelerdir ve neden vekilden ayrı bir konuma sahiptir? İşte cevaplar…
1. Ceza Muhakemesi Hukuku Nedir?
Ceza muhakemesi hukuku, devletin suç şüphesi altındaki kişileri yargılama sürecini düzenleyen kurallar bütünüdür.
Bu süreçte iki temel amaç vardır:
-Toplumun güvenliğini ve adaletini sağlamak,
-Şüpheli veya sanığın temel hak ve özgürlüklerini korumak.
Bu dengeyi kurarken, maddi gerçeğin araştırılması ve hukuka uygun bir yargılama yapılması esastır.
2. Müdafii Nedir?
Müdafi, yalnızca ceza muhakemesinin savunma makamında yer alan şüphelinin/sanığın avukatına verilen addır. Dolayısıyla katılanın avukatı müdafi değil, vekildir. Aynı şekilde diğer muhakeme dallarında da savunma makamında da olsalar avukatlara müdafi değil, vekil denilmektedir.
5271 sayılı CMK’nın 2/1-c maddesinde müdafiin tanımı yapılmıştır, buna göre müdafi: “Şüpheli veya sanığın ceza muhakemesinde savunmasını yapan avukat”tır
Müdafii, ceza davalarında sanığın savunmasını üstlenen, ancak “vekilden farklı” olarak şüphelinin/sanığın temsilcisi değil, ondan bağımsız ayrı bir ceza muhakemesi organı/öznesidir. Ceza hukukunda “esas olarak” korunması gereken bireylerin özel çıkarları değil, kamunun yani toplumun çıkarıdır; dolayısıyla ceza davasının kamusal niteliği ve bu davada gerçeği arama yükümlülüğü, temsil ilişkisinin özel hukuktaki anlamıyla yani vekalet sözleşmesiyle bağdaşmamaktadır
Temel özellikleri şunlardır:
-Bağımsızlık: Sanığın talimatlarına bağlı kalmadan hareket eder.
-Kamusal Rol: Savunma görevi, kamu hukukuna dayanır ve toplum yararını gözetir.
-Yetki ve Sorumluluk: Sanık lehine delil sunma, tahliye talebinde bulunma veya beraat isteme gibi yetkileri vardır.
Örneğin, sanık istemese bile müdafii onun lehine delil getirebilir veya tahliye talebinde bulunabilir.
3. Müdafii ile Vekil Arasındaki Fark
-Statü: Vekil, özel hukukta temsil/vekalet ilişkisiyle çalışır; müdafii ise kamusal bir yargılama makamı olarak kişinin savunmasına destek sağlamaktadır. Müdafi ile şüpheli/sanık arasındaki ilişki, işleyişi kamu hukuku kurallarıyla düzenlenmiş bağımsız bir görev ilişkisidir. Nitekim YCGK, 9.12.1974, 272/447’sayılı ilamına göre de, müdafi, yasa adına faaliyette bulunmak görevi ile yükümlü, kamu hizmeti gören bir organ olup, vekilden ayrı bir statüdedir
-Bağımsızlık: Müdafii, her zaman sanığın talimatlarına uymak zorunda değildir; vekil müvekkilinin direktiflerini izler.
-Amaç: Vekil müvekkilinin çıkarını korur; müdafii ise hem sanığın haklarını hem de adil yargılama sürecini gözetir.
-Yetki: Müdafiin ceza muhakemesine özgü yetkileri vardır.
-Hukuki Dayanak: Müdafiin rolü Ceza Muhakemesi Kanunu ile düzenlenir; vekillik ise 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanun’a tabidir.
4. Müdafiin Görev ve Sorumlulukları
-Sanığın haklarını korumak ve savunmak,
-Delilleri toplamak ve sunmak,
-Hukuki süreçleri takip ederek sanık lehine yasa yollarına başvurmak,
Önemli bir nokta: Müdafii, sanığın isteğine aykırı davransa bile bunu hukuki çerçeve ve kamu yararı içinde yapar. Ancak bu açıklamadan müdafiin savunmasını üstlendiği kişinin aleyhine bir harekette bulunabileceği sonucu çıkarılmamalıdır.
Müdafilik, ceza muhakemesinde iddia ve yargı makamlarının karşısında durarak savunma makamını gerçek anlamda oluşturmak suretiyle diyalektiği sağlayan ceza muhakemesine özgü bir organdır
5. Sonuç: Neden Müdafii Önemlidir?
Müdafii, ceza hukukunda adil yargılanma hakkının temel taşlarından biridir. Sanığın haklarını korurken, devletin cezalandırma yetkisini de dengeleyerek hukukun üstünlüğünü sağlar. Müdafi, savunmada hem sanığın hem de toplumun çıkarlarını korumaya çalışan bağımsız bir adalet organıdır. Unutmayın: Müdafii, sanığın "savunucusu" değil, hukukun savunucusudur.
Kaynakça:
Nurullah Kunter, Feridun Yenisey, Ayşe Nuhoğlu, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku
YCGK Kararı (2019/16-573 E. 2022/119 K. 24.02.2022 T.)
Hamide Zafer, Faile Yardım Suçu ve Müdafiin Bu Suçtan Sorumluluğu
Nur Centel, Ceza Muhakemesi Hukukunda Müdafi
