İdari Yargıda Dava Türleri / Tam Yargi Ve İptal Davalari
İdari Yargı Nedir?
İdari yargı, devletin yürütme organı olan idarenin hukuka uygun şekilde hareket edip etmediğini denetleyen yargı koludur. İdarenin yaptığı işlemler ve eylemler, bireylerin haklarını etkileyebilir. Bu nedenle idarenin kararları, bireylerin hukuki güvencesini sağlamak amacıyla yargı denetimine tabidir. İdari yargının temel amacı, idarenin işlemlerini hukuk kuralları çerçevesinde inceleyerek bireylerin haklarını korumaktır.
İdari yargı, hukuk devleti ilkesinin bir sonucudur. Hukuk devletinde, devletin tüm organları hukuka uygun hareket etmek zorundadır. Devletin bir organı olan idarenin keyfi davranmasını önlemek ve vatandaşların idarenin haksız kararlarına karşı korunmasını sağlamak için idari yargı sistemi geliştirilmiştir.
Türkiye’de idari yargı sisteminin temel dayanağı Anayasa ve İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK)'tur.
Anayasa’nın 125. maddesi: “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.”
Anayasa’nın 2. maddesi: Türkiye Cumhuriyeti’nin hukuk devleti olduğunu belirtir.
Bu çerçevede idari yargı, idarenin hukuka uygun hareket edip etmediğini denetleyen ve hukuka aykırılık tespit edilirse bunları iptal eden veya zararları tazmin eden bir yargı sistemidir.
İdari Dava Türleri
İdari yargıda iki temel dava türü bulunur:
İptal Davası
İptal davaları, idare tarafından tesis edilen işlemlerin hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edilmesi amacıyla açılan davalardır. İdarenin verdiği kararlar yetki, şekil, sebep, konu ve amaç yönlerinden hukuka uygun olmak zorundadır. Bu unsurlardan birinde hukuka aykırılık bulunması hâlinde, ilgili idari işlem hukukun üstünlüğünü sağlamak ve bireylerin haklarını korumak amacıyla iptal davasına konu edilebilir.
İptal davasına konu olabilecek işlemlere örnek olarak haksız disiplin cezaları, hukuka aykırı ruhsat iptalleri, kamu ihalelerine yönelik hatalı kararlar, imar planı değişiklikleri ve kamu görevlileriyle ilgili atama, nakil veya görevden alma işlemleri verilebilir.
İptal davaları, doğrudan menfaati ihlal edilen kişiler tarafından açılabilir ve belirli süreler içinde açılması gerekmektedir. Davanın kabul edilmesi hâlinde, hukuka aykırı idari işlem iptal edilerek yürürlükten kaldırılır. İptal davasına ilişkin somut örnekleri şu şekilde sıralayabiliriz;
Bir memura, hukuka aykırı ve gerekçesiz şekilde verilen uyarı, kınama, maaş kesme veya görevden uzaklaştırma cezasının iptali için açılan dava.
Belediyenin, gerekli hukuki şartlar sağlandığı hâlde bir iş yerinin çalışma ruhsatını keyfi şekilde iptal etmesi nedeniyle açılan iptal davası
İnşaat ruhsatı verilen bir yapının, hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptali için komşular veya ilgili kişiler tarafından açılan dava.
Vergi dairesi tarafından hatalı veya hukuka aykırı şekilde tahakkuk ettirilen bir vergi borcunun iptali için açılan dava.
Bir kamu görevlisinin, liyakat ilkelerine aykırı şekilde başka bir kuruma veya şehre atanması nedeniyle açtığı iptal davası.
Bir binanın hatalı veya eksik inceleme sonucu "riskli yapı" ilan edilmesi nedeniyle maliklerin açtığı iptal davası.
Kentsel dönüşüm kapsamında hukuka aykırı şekilde alınan yıkım kararının iptali için açılan dava.
Ağır hasarlı olmadığı hâlde binanın "ağır hasarlı" olarak sınıflandırılması nedeniyle maliklerin açtığı iptal davası.
Gerçekte ağır hasarlı olduğu hâlde "hafif hasarlı" olarak belirlenen bir binanın tespiti nedeniyle, mağduriyet yaşayan kişilerin açtığı dava.
Depremzede bir vatandaşın, hak sahibi olduğu hâlde kendisine konut veya kira yardımı verilmemesi nedeniyle açtığı iptal davası.
Tam Yargı Davası
Tam yargı davaları, idarenin hukuka aykırı işlem veya eylemleri nedeniyle kişilerin uğradığı maddi ve manevi zararların tazmini amacıyla açılan davalardır. Bu davalar, genellikle idari işlemlerden kaynaklanan zararların giderilmesi (örneğin, haksız disiplin cezaları, kamu görevlilerine yönelik hukuka aykırı işlemler, kamulaştırmasız el atma gibi) veya idarenin hizmet kusuru nedeniyle oluşan zararların tazmini için açılır.
Tam yargı davaları, idari işlemin iptali talepli açılabileceği gibi doğrudan zarar tazmini amacıyla da açılabilir. Davanın açılabilmesi için öncelikle idareye başvuru yapılması ve zararın giderilmesinin talep edilmesi gereklidir. Eğer idare bu talebi reddederse veya belirli bir süre içinde cevap vermezse, dava açılabilir.
Bu tür davalar, hak kayıplarının giderilmesi ve idarenin hukuka uygun hareket etmesini sağlama açısından büyük önem taşır. Tam yargı davalarına ilişkin şu örnekleri sıralayabiliriz;
İdarenin, herhangi bir kamulaştırma işlemi yapmadan bir taşınmaza el koyması sonucu mal sahibinin tazminat talebiyle açtığı dava.
Kamu görevlisine hukuka aykırı olarak verilen disiplin cezasının iptaliyle birlikte uğradığı maddi ve manevi zararların tazmini için açılan dava.
Devlet hastanesinde doktor hatası sonucu hastanın zarar görmesi ve bu nedenle Sağlık Bakanlığı’na karşı açılan tazminat davası.
Belediyenin bakım sorumluluğunda olan yolda çukur nedeniyle meydana gelen trafik kazasında zarara uğrayan kişinin açtığı tazminat davası.
Hukuka aykırı olarak iptal edilen ruhsat veya izin nedeniyle iş yerinin zarar görmesi durumunda uğranılan maddi kayıplar için açılan dava.
Haksız yere görevden alınan bir memurun, yaşadığı maddi ve manevi zararların karşılanması için açtığı dava.
İdarenin denetim görevini yerine getirmemesi nedeniyle yıkılan binalarda hayatını kaybeden veya yaralanan kişilerin yakınları tarafından açılan tazminat davası.
Kamu kurumları tarafından inşa edilen veya denetlenen yapıların çökmesi sonucu oluşan zararların giderilmesi için açılan davalar.
Afet sonrası kamu hizmetlerinin yetersiz kalması veya geç müdahale edilmesi nedeniyle oluşan mağduriyetler için açılan tam yargı davaları.
İdari yargı, bireylerin devlet karşısında hukuki güvenliğini sağlamak için oluşturulmuş bir mekanizmadır. İdarenin işlemlerinin ve eylemlerinin hukuka uygun olup olmadığını denetleyerek bireylerin haklarını korur. Bu sistem, hukuk devleti ilkesinin en önemli unsurlarından biridir.
GNB Hukuk Bürosu olarak, idari işlemler nedeniyle doğan hak kayıplarını ve zararları gidermek adına tam yargı davaları ile hukuka aykırı idari işlemlerin iptali için açılan iptal davalarında müvekkillerimize etkin ve sonuç odaklı hukuki destek sunmaktayız.
Uzman ekibimiz, idare hukukuna dair güncel içtihatları ve mevzuat değişikliklerini yakından takip ederek müvekkillerimize en etkin çözümleri sunmaktadır.
Tam yargı ve iptal davalarına ilişkin hukuki danışmanlık almak ve süreci profesyonel bir yaklaşımla yönetmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz..
